Ceviz yetiştiriciliği son 10 yılda ülkemizde çok karlı bir yatırım aracı haline gelmiştir. Türkiye’nin milli gelirindeki artışa paralel olarak meyve tüketimi de artmaktadır. Türkiye yıllık ceviz üretimi TUİK rakamlarına göre 185.000 ton civarındadır. Ülkemizde Ceviz stoğu bulunmamaktadır.
Türk mutfağında önemli bir yeri olan ceviz aynı zamanda kuru yemiş olarak da tüketilmektedir.Cevizin içeriğinde bulunan Omega 3 ve Omega 6 yağ asitleri insan beslenmesinde ve sağlığında önemli bileşendir.Özellikle cevizin kan biyokimyamızda trigliserid ve kolesterolü düşürmesi,kanın pıhtılaşmasını engellemesi,tansiyonu düzenlemesi ve kalp hastalıklarını önlemesi yanında zeka gelişimi üzerinde de önemli etkileri nedeniyle bu meyve türü gelecek yüzyılın meyveleri olarak adlandırılmaktadır.
Tüketimi dünyada hızla artan ceviz,özellikle kardiyaloglarınn gözde meyvesi haline gelmiştir.Türkiye ceviz üretimi,hızla artan ceviz tüketimini karşılayamamaktadır.Ceviz üretimizin önemli bir bölümü tohumdan yetişmiş ağaçlardan karşılandığı için kalite açığı söz konusudur.Ceviz üretimin iç tüketimi karşılayamaması ve gelir seviyesi yüksek tüketici grupların kaliteli ceviz talepleri Türkiye’de son yıllarda cevizde ithalat patlamasına neden olmuştur.
Türkiye’de ceviz tüketimi özellikle son yıllarda hızla artmaya başlamıştır.Kişi başına tüketim miktarı yaklaşık 2 kg civarındadır.Tüketimdeki artış döviz fiyatlarının son yıllarda düşüklüğü nedeniyle ucuz fiyata ithal edilen ürün miktarının artmasına bağlıdır.Türkiye’de ceviz üreten yetiştiriciler ürettikleri ürünün önemli bir kısmını kendileri tüketmektedir.
Türkiye’de iç ceviz fiyatları marketlerde kaliteye bağlı olarak 25-40Tl/kg arasında değişirken semt pazarlarında 15-25 TL/kg arasında değişmektedir.
Cevizin gen merkezleri ve anavatanları arasında yer alan Türkiye,ceviz varlığı ile dünyada önemli bir ülke olarak yer almasına rağmen üretim ve ihracatta maalesef istenen yerde değildir.Son yıllarda üretimin iç tüketimi karşılayamaması,devletin kapama ceviz bahçelerinin tesisine yönelik verdiği teşvikler,özel sektörün ceviz yetiştiriciliğine olan ilgisi ve aşılı ceviz fidanı üretiminin fidancılık içinde karlı bir üretim kolu haline gelmesi yüzlerce kişiyi aşılı ceviz fidanı üretimine sevk etmiştir.Birçok il ve ilçemizde düzenlenen ceviz şenlikleri Türkiye’de ceviz yetiştiriciliğinin son yıllarda geliştiğini göstermektedir.
Türkiye’deki ceviz çeşitlerinin yıllara göre dağılımına ilişkin mevcut durumun dağılımına esas olacak istatistikler bulunmadığı için yorum yapmak çok zor.Ancak Türkiye’de 1980-1990 yıllar arasında Yalova 1,Yalova 2, Yalova 3 ve Yalova 4 çeşitleri ağırlıklı olarak çoğaltılmış ve bu çeşitlerle bahçeler kurulmuştur.Bu çeşitlerin ortak yönü uç dallarda meyve verme ve verimi düşük çeşitler olmasıdır.Türkiye’de ise 1980-2000’li yılların başına kadar kurulan bahçelerde bu çeşitlerin toplam ağaç sayısı bakımından oranının yaklaşık olarak %40 oranında olduğu tahmin edilmektedir.Türkiye’de önemli diğer iki ceviz çeşidi olan Şebin ve Bilecik çeşitlerinin toplam aşılı ceviz ağacı sayısına oranı ise %40 civarındadır.
Yavuz,Tokat TU 1,Şen 1, Şen 2, Kaman1,Kaman 5 gibi cevizlerin toplam oranı ise %15 civarındadır.Chandler,Pedro,Franquette,Fernor;Fernette,Payne, gibi yabancı çeşitlerin oranı %5 civarındadır.Türkiye ceviz yetiştiriciliğinde yabancı çeşitlerin içinde en popüler çeşit Chandler’dır.Türkiye’de son yıllarda yabancı çeşitlerde kurulan bahçelerde %70 oranında Chandler çeşidi kullanılmaktadır.
Türkiye’de mevcut yerli çeşitler,yabancı çeşitlere değiştirilmektedir.Özellikle Yalova çeşitlerinin Chandler çeşidine dönüştürüldüğünü görüyoruz.Bu değişim hızlıdır.Tarım ve Köy işleri Bakanlığı ile,Çevre ve Orman Bakanlığı Türkiye’de ceviz yetiştiriciliğinin gelişmesi için önemli destekler vermektedir. 2009 yılından itibaren yapılması gereken en önemli iş ilgili bakanlıkların çeşit değişimi için destekte bulunmasıdır.Kamunun dağıttığı verimsiz ceviz çeşitlerini,ekolojik koşullara uygun verimli çeşitlere değiştirme konusunda(çeşit değişimi aşısı) çiftçilere mutlaka destekte bulunmalı ve bu destekler 2009 yılında başlatılmalıdır.Çeşit değiştirme aşıları yapacak aşıcıların eğitimi belli merkezlerde yapılabilir.Bu çalışma Türkiye ceviz yetiştiriciliğinin kaderini değiştirecektir.
Bitlis ili Adilcevaz ilçesi ve Kırşehir ili Kaman ilçelerinde düzenlenen şenlikler bu yörelerimizin ceviz ile hatırlanmasına neden olmuştur.Çorum ili Oğuzlar ilçesinde başlayan ceviz şenlikleri geleneksel hale gelmiştir.Şebin ceviz çeşidinin orijin yeri olan Şebinkarahisar İlçemizde başlayan ceviz şenlikleri Türkiye’de son yıllarda cevize önem verildiğinin bir göstergesidir.
Özel sektör ceviz fidancılığı yapılan Balıkesir Bandırma Sahil Yenice, Denizli,Bursa,Maraş ve Yalova illerinde üretilen fidanların önemli bir kısmı uzun yıllar Yalova orijinli çeşitlere ait fidanlardır.Bu çeşitlerde ,karasal iklimin hüküm sürdüğü yerlerde soğuk zararı nedeniyle önemli kayıplar gözlenmektedir.Son yıllarda hemen,hemen her yıl 1.5-2 milyon fidan dikilmesine rağmen üretimin hissedilir şekilde artmaması uygun ekolojiye uygun çeşitlerin dikilmemesi ve kerestelik amacıyla çok hızlı ceviz ağacı kesiminden kaynaklanmaktadır.
Türkiye’nin bir çok yöresinde yapılan ve devam etmekte olan ceviz seleksiyon çalışmalarında seçilen tipler,değişik ekolojik konumlarda denenerek yeni çeşitlerin bulunması konusunda yapılan araştırmalar yetersiz kalmıştır.Çoğaltılan çeşitlerin değişik ekolojik koşullarda adaptasyon yetenekleri araştırılmadan,milyonlarca ceviz fidanı ülke kaynakları ile çiftçilerimize dağıtılmıştır.Bölgesel ve yöresel şartlar dikkate alınarak çeşit seçimine gidilmemiştir.Bu tür projelerden istenilen sonuçların alınması bu projelerin bilimsel bir disiplin içinde yürütülmeleri ile mümkün olacaktır.
Türkiye ceviz yetiştiriciliğinde sulama,gübreleme,budama,hastalık ve zararlılarla mücadele konularında ciddi eksiklikler bulunmaktadır.Hasat zamanının geciktirilmesi ve yanlış hasat yöntemleri kalite ve verim kayıplarına neden olmaktadır.Ancak son yıllarda özel sektör yatırımları sayesinde modern kapama ceviz bahçeleri kurulmuştur.
